وبلاگ شیمی - زندگی - سلامت wellcome to my weblog

ارتباط بروز سرطان با مصرف برخی مواد غذایی به عنوان عوامل پیشگیری کننده یا بازدارنده بیانگر نقش کلیدی تغذیه در ایجاد و یا پیشگیری از ایجاد سرطان است.

عوامل تغذیه‌ای که سبب پیشگیری از سرطان می‌شوند عبارتند از:

1- آنتی اکسیدان‌ها

این مواد گروهی از ترکیبات در غذاها هستند که رادیکال‌های آزاد را در بدن از بین می‌برند یا مانع از شکل‌گیری آن‌ها می‌شوند.

رادیکال‌های آزاد عامل ایجاد سرطان هستند. گروهی از ترکیبات در مواد غذایی هستند که می‌توانند رادیکال‌های آزاد (که عامل ایجاد سرطان و بسیاری از بیماری‌های دیگر است) را در بدن از بین ببرند و یا مانع از شکل‌گیری آن‌ها شوند.

مهم‌ترین آنتی اکسیدان‌ های بدن ویتامین‌های C، E، A، کاروتنوئیدها، سلنیوم، روی، منیزیم و لیکوپن هستند.

* برخی منابع غذایی غنی از ویتامین C: مرکبات، فلفل سبز، توت‌فرنگی، گوجه فرنگی و کلم بروکلی.

* منابع غذایی غنی از ویتامین E: ذرت، مغزها، زیتون، سبزی‌های برگ‌دار و سبز، روغن‌های گیاهی و سبوس گندم.

* منابع غذایی کاروتنوئیدها (که پیش ساز ویتامین A هستند): هویج، میوه‌های نارنجی رنگ، کدو حلوایی، طالبی، سبزی ‌های سبز تیره، کلم پیچ، اسفناج، ذرت، تخم‌مرغ، مرکبات، گوجه فرنگی، گریپ‌فروت و هندوانه.

* منابع غذایی سلنیوم: مغزها (گردو، بادام، فندق، پسته و ...)، ماهی و سایر غذاهای دریایی، قلوه، جگر و مخمرها.

2- میوه‌ها و سبزی‌ها

احتمال بروز برخی از سرطان‌ها در افرادی که روزانه میوه و سبزی مصرف می‌کنند کمتر است. برای پیشگیری از سرطان و سایر بیماری‌های مزمن روزانه حداقل 5 واحد از میوه‌ها و سبزی‌های متنوع مصرف کنید.

* فیبرهای غذایی: میوه‌ها و سبزی‌ها حاوی فیبر هستند و افزایش مصرف فیبر با کاهش بروز بسیاری از سرطان‌ها ارتباط دارد.

* اسید فولیک: ارتباط بین مصرف منابع غذایی حاوی اسید فولیک مانند حبوبات، اسفناج و مرکبات، با کاهش انواع سرطان‌ها ثابت شده است.

3 - ویتامین D و کلسیم

افزایش مصرف ویتامین D و کلسیم با کاهش احتمال ابتلا به برخی سرطان‌ها ارتباط دارد.

1- چربی‌ها

غذاهای پرچرب و مواد غذایی سرخ شده، ابتلا به انواع سرطان را افزایش می‌دهد، اسیدهای چرب ترانس و اشباع (در کیک، کلوچه، کراکر، غذاهای حیوانی، مارگارین، روغن سرخ شده، چیپس و ...) خطرناک‌ترین چربی‌ها هستند. بنابراین سعی کنید چربی مورد نیاز خود را از مواد غذایی مانند بادام زمینی، ماهی، غذاهایی دریایی، روغن کانولا، روغن‌های گیاهی مایع مانند روغن کنجد و ...، مغزها و روغن زیتون تأمین کنید.

2- نمک

زیاده‌روی در مصرف نمک با افزایش احتمال بروز برخی سرطان‌ها همراه است.

3- مواد غذایی آلوده به آفلاتوکسین

مصرف غلات، حبوبات و مغزهای آلوده به آفلاتوکسین (سموم تولید شده از کپک در این مواد غذایی) موجب بروز سرطان می‌شوند.

4- گوشت

زیاده‌روی در مصرف گوشت قرمز و گوشت‌های فراوری شده با افزایش احتمال بروز سرطان ارتباط دارد.

5- روش‌های نامناسب تهیه و طبخ مواد غذایی

مانند پخت گوشت در حرارت بالا، فرآوری گوشت، دودی کردن، نمک سود کردن، اضافه کردن مواد شیمیایی و نگه‌دارنده به گوشت (در تولید سوسیس، کالباس و هات‌داگ) و کنسرو کردن گوشت سبب تولید ترکیبات سرطان زا می‌شود.

چند توصیه ساده و کلی برای پیشگیری از سرطان:

1- غذاها را به شکل سالم تهیه، نگهداری و مصرف کنید.

2- غذاهای فاسد شدنی را در یخچال نگهداری کنید.

3- غذاهای نیم سوخته و سوخته (کباب، جوجه کباب سوخته، نان سوخته، ته دیگ سوخته، پیاز داغ سوخته، سیب‌زمینی سرخ کرده سوخته و ...) مصرف نکنید.

4- از مصرف غذای پخته شده که مدت زیاد مانده باشد خودداری کنید.

5- برای حفظ خواص ویتامین‌های موجود در میوه‌ها و سبزی‌ها، آن‌ها را در یخچال نگهداری کنید.

6- انواع گوشت را به طور کامل بپزید.

7- روش‌های صحیح پخت مانند بخارپز، آب پز و پخت ملایم را جایگزین سرخ کردن عمیق، سوزاندن و پخت طولانی مدت کنید.

8- غذاهای کم چرب، کم شیرین و کم نمک میل کنید. از انواع لبنیات کم چرب و کم نمک (شیر، ماست و پنیر کم چرب و دوغ کم نمک) استفاده کنید.

9- مصرف غذاهای چرب به ویژه با منشاء حیوانی را محدود کنید.

10- از روغن‌های گیاهی در حد کم و به مقدار نیاز روزانه استفاده کنید و از سوزاندن روغن‌ها جلوگیری کنید.

11- مصرف غذاهای پر نمک و نمک سفره را محدود کنید.

12- مقدار نمک را در تهیه غذا کاهش دهید و در مقابل از انواع ادویه‌ها و چاشنی‌های گیاهی برای طعم دار کردن غذاها استفاده کنید.

13- مصرف قند و شکر تصفیه شده را کاهش دهید.

14- مصرف غذاهای آماده و کنسرو شده را کاهش دهید.

15- انواع غذاهای گیاهی را در برنامه غذایی روزانه خود جای دهید.

16- در طول روز انواع میوه، آب میوه طبیعی و سبزی مصرف کنید.

17- غلات و دانه‌های کامل (سبوس دار) را مصرف کنید.

18- مصرف گوشت‌های قرمز را کم کنید و از مصرف گوشت‌های فرآوری شده اجتناب کنید.

19- از مغزها و حبوبات که حاوی فیبر بالایی هستند بیشتر استفاده کنید.

20- وزن خود را ثابت نگه دارید و فعالیت بدنی منظم داشته باشید.

21- روزانه حداقل 30 دقیقه فعالیت بدنی متوسط برای همه افراد توصیه می‌شود، 60 دقیقه ورزش برای پیشگیری از افزایش وزن بالغین و 90 دقیقه برای پیشگیری از بازگشت مجدد وزن در افرادی که موفق به کاهش وزن شده‌اند، توصیه می‌شود.

22- یک ساعت پیاده‌روی سبک در روز می‌تواند در پیشگیری از بسیاری از سرطان‌ها موثر باشد.

23- از اضافه وزن و لاغری مفرط پرهیز کنید.

نتایج برخی از مطالعات انجام شده در ارتباط با تغذیه و سرطان

نتایج بررسی‌های مختلف نشان داده است که مصرف خانواده کلم و گل کلم موجب تخریب مواد سرطان‌زا می‌شود.

پیاز و سیر خطر سرطان معده را کاهش می‌دهد. 

انار نیز از سرطان پروستات پیشگیری می‌کند.

نتایج برخی مطالعات نیز نشان داده است که مصرف هویج، گوجه فرنگی و مرکبات در برنامه غذایی روزانه موجب کاهش خطر سرطان کولون می‌شود.

مصرف پیاز، چای سبز، انگور، مرکبات نیز به توقف تغییرات بدخیم در سلول‌ها منجر می‌شود. منابع غذایی اسیدفولیک مانند سبزی‌های برگ سبز (کاهش خطر سرطان کولون و سینه) و منابع غذایی ویتامین E مانند روغن جوانه گندم و آفتابگردان (کاهش خطر سرطان پروستات) را نشان داده است.

غذاهای دریایی به علت داشتن اسیدهای چرب امگا 3، سلنیوم، روی، ویتامین E و... در پیشگیری از بسیاری از سرطان‌ها به خصوص سرطان پستان و روده نقش مهمی دارند.

نتایج برخی از مطالعات انجام شده نشان داده است که برخی از مواد غذایی مانند انواع توت‌ها (توت‌فرنگی؛ توت سیاه و ...) به دلیل پلی‌فنل‌ها؛ ماهی‌های چرب مانند سالمون؛ ساردین و قزل‌آلا (منابع غذایی حاوی امگا-3 )، انگور، پیاز، سیر، کلم بروکلی، سیب (به دلیل دارا بودن فلاوونوئید)، پرتقال و گوجه‌فرنگی (منبع ویتامین C) و آناناس (آنزیم Bromelain) خاصیت ضدالتهابی دارند.

بنابراین مصرف میوه‌ها و سبزی‌هایی که خاصیت ضدالتهابی دارند به منظور پیشگیری از بیماری‌های مزمن مرتبط با تغذیه از جمله سرطان توصیه می‌شوند.

چند وقتی بود که خبری از یکی از پرستاران کلینیکی که مادرم را برای تزریق به آنجا می‌برم نبود. چند باری خواستم سراغش را بگیرم اما فراموش کردم. مدتی گذشت و وقتی که او را با رنگ و روی پریده و کلاه گیسی بر سر دیدم تمام بدنم یخ کرد. باورم نمی‌شد خانم شاداب و با روحیه ایی مثل او گرفتار سرطان شده باشد. باز هم با روحیه بود و شاکر. با خودم فکر کردم اگر من جای او بودم آیا می‌توانستم آن قدر روحیه‌ی خوبی داشته باشم! شوک و ناراحتی‌ام از این ماجرا زمانی کامل شد که خبر سرطان یکی از دوستان هم سن و سالم را شنیدم. سرطان سینه آن هم قبل از سی سالگی! فهمیدم که سرطان پیر و جوان نمی‌شناسد. بیماری خطرناکی است و باید از بروز آن جلوگیری کرد. بزرگانمان به حق گفته‌اند که پیشگیری بهتر از درمان است. این مواد غذایی را در برنامه‌ی غذایی‌تان بگنجانید. بدن و سیستم ایمنیتان را تقویت کرده و به جنگ مهلک‌ترین بیماری زمانه بروید.

خانواده‌ی کلم‌ها و سبزیجات غده ای

تمام خانواده‌ی کلم‌ها به ویژه کلم برگ و بروکلی حاوی مواد مغذی بی‌شماری هستند و خدمت زیادی به سلامتی ما می‌کنند. کلم‌ها سرشار از مواد مغذی متنوعی هستند که خواص ضدسرطانی دارند. برای این که از این مواد مغذی ضدسرطان بهره‌مند شوید کلم بروکسل، کلم برگ، شلغم و بروکلی زیادی میل کنید.

توجه داشته باشید که بروکلی حاوی یک نوع خاصی از این ترکیبات ضدسرطانی می‌باشد که شما را از این بیماری مهلک دور نگه می‌دارد. برای اینکه از تمام خواص این سبزیجات مفید بهره‌مند شوید از پختن طولانی مدت آن‌ها بپرهیزید. اگر بوی گوگرد استشمام کردید به این معنی است که این سبزیجات را بیش از حد پخته‌اید. متأسفانه حرارت زیاد و طولانی مدت مواد مغذی این سبزیجات را از بین می‌برد.

پیاز

پیاز از خانواده‌ی آلیاسه ها می‌باشد یعنی خانواده‌ی سیر، پیازچه، تره فرنگی و موسیر. پیاز خواص ضدسرطانی دارد به خاطر این که روند رشد و گسترش تومورها را به هم می‌ریزد.

زنجبیل

سلول‌های نرمال بدن یک دوره‌ی حیات محدودی دارند. اما بر عکس سلول‌های سرطانی بی وقفه در حال انتشار و زیاد شدن هستند. خوشبختانه زنجبیل حاوی ترکیبات مغذی به نام 6-gingerol می‌باشد که مدت زمان حیات سلول‌های سرطانی را کوتاه تر می‌کند. در واقع ترکیبات موجود در زنجبیل اجازه نمی‌دهند که این سلول‌های مخرب خود را در خون ذخیره کنند.

سیر

از خواص سیر هر چه بگوییم کم گفته‌ایم. محققان به اثبات رسانده‌اند که سیر می‌تواند سرطان معده و سرطان کولورکتال را کاهش دهد. سیر را پوست نگیرید و زود مصرف کنید. برای استفاده‌ی کامل از خواص سیر آن را خرد کرده و یا له کنید. توجه داشته باشید که سیر کوبیده شده تمام خواص خود را آزاد می‌کند. برای همین توصیه می‌کنیم اول سیر را بکوبید و ده دقیقه بعد آن را مصرف کنید تا بیشترین میزان خواص ضدسرطانی آن نصیبتان شود.

قارچ

قارچ‌ها انواع متنوعی دارند و همه‌ی انواع آن خواص متعددی دارند. در حالت کلی همه‌ی انواع قارچ‌ها حاوی ترکیبات ضدسرطانی هستند. برای همین توصیه می‌کنیم اگر دسترسی دارید از انواع مختلف آن استفاده کنید تا مواد مغذی متعددی نیز به برنامه‌ی غذایی‌تان اضافه شود.

انار

نه تنها انار یکی از قدیمی‌ترین میوه های موجود است بلکه این دانه های یاقوت حاوی خواص زیاد و ترکیبات ضدسرطانی فوق‌العاده‌ای می‌باشند. انار خواص ضدالتهابی نیز دارد.

می‌توانید از این میوه در ترکیب سالادهایتان نیز استفاده کنید چون طعم فوق‌العاده‌ای به آن می‌بخشد.

زردچوبه

زردچوبه با آن رنگ زیبایش حاوی میزان قابل توجهی ترکیبات ضدسرطانی است که به روش‌های متعددی از ابتلا به این بیماری پیشگیری می‌کند. این ادویه‌ی پرطرفدار نه تنها التهاب را کاهش می‌دهد بلکه جلوی انتشار سلول‌های سرطانی را می‌گیرد. بدانید که زردچوبه می‌تواند سلول‌های سرطانی را در مراحل مختلف حیاتشان نابود کند. اگر زردچوبه دوست ندارید زمان آن فرا رسیده تغییراتی در ذائقه‌تان ایجاد کنید. این ادویه را به غذاهایتان اضافه کرده و از خواص بی‌شمار آن بهره‌مند شوید.

چای سبز

چای سبز یعنی یک طعم جدید دل‌پذیر و یک دنیا خاصیت. ترکیبات مغذی موجود در این چای خواص ضدسرطانی بسیار قوی دارند. برای اینکه از خواص این چای به بهترین نحو استفاده کنید توصیه می‌کنیم که روزانه سه فنجان چای سبز میل کنید.

برای این که بیشتر از خواص ضدسرطانی چای سبز استفاده کنید بهتر است که آب را بجوشانید و اجازه دهید چای در این آب جوش به مدت هشت تا 10 دقیقه دم بکشد.

شکلات سیاه

باز هم مژده‌ی دیگر به طرفداران شکلات سیاه. چون این شکلات حاوی ترکیباتی است که خواص ضدسرطانی دارند. به دنبال شکلات‌هایی باشید که حاوی 70 درصد کاکائو باشند. برای آشپزی از کاکائوهای طبیعی و سیاه استفاده کنید. یک تا دو مربع شکلات سیاه در روز برای جذب خواص آن فوق‌العاده است.

برای پیشگیری از سرطان از این‌ها بپرهیزید

* از گوشت‌های صنعتی و فراوری شده بپرهیزید زیرا حاوی نیترات بوده و تأثیر منفی در بدن ایجاد می‌کنند.

* توصیه می‌کنیم تا جایی هم که می‌توانید مصرف گوشت قرمز، غلات تصفیه شده را محدود کنید و از مصرف زیاد قند و هم چنین مصرف الکل بپرهیزید.

* توجه داشته باشید که مواد غذایی کنسروی حاوی ترکیبات شیمیایی مضر مانند بیسفنول A می‌باشند که اثرات منفی در بدن ایجاد می‌کنند. توصیه می‌کنیم مواد غذایی داغ را در ظروف پلاستیکی نریزید. از ظروف پلاستیکی نیز برای گرم کردن مواد غذایی در ماکروویو استفاده نکنید.

از بیماری‌های قلب و عروق به عنوان بزرگ‌ترین قاتل انسان‌ها در کشورهای در حال توسعه نام برده شده است. قاتلی که 38 درصد از مرگ‌ها در ایران به دست آن است. از سوی دیگر، هزینه درمان بیماری‌های قلب و عروق نیز بالاست و این امر سبب می‌شود که فشار زیادی روی دوش بیماران قلبی و عروقی سنگینی کند. اما درعین حال، پزشکان و کارشناسان تغذیه معتقد هستند که با تغییر سبک زندگی به راحتی می‌توان از شیوع بیماری‌های قلبی و عروقی جلوگیری کرد.

درباره نحوه تغذیه صحیح و پیشگیری و یا بهبود بیماری‌های قلبی و عروقی با دکتر احمدرضا درستی، متخصص تغذیه و دانشیار دانشگاه علوم پزشکی تهران گفت‌وگو کرده‌ایم.

بین شیوع بیماری‌های قلبی و عروقی و تغذیه چه ارتباطی وجود دارد؟

مطالعات بسیار متعدد و جامعی انجام شده است که نشان می‌دهد بین بیماری‌های قلبی و عروقی با نوع و نحوه تغذیه افراد، ارتباط زیادی وجود دارد. به همین دلیل، مردم باید هم در نوع تغذیه و هم در چگونگی و نحوه صحیح تغذیه دقت کامل داشته باشند. منظور از نوع تغذیه آن است که آیا فرد تمام گروه‌های غذایی مورد نیاز خود را در حد مناسب، نه زیاد و نه کم، دریافت می‌کند؟ و منظور از نحوه تغذیه، یعنی آنکه آیا فرد به موقع غذا می‌خورد؟ یا دیر غذا می‌خورد؟ آیا روش نگهداری و ذخیره غذای فرد، روش مناسبی است یا خیر؟ به عنوان نمونه، مردم همه روغن می‌خورند اما گروهی از افراد روغن جامد و گروهی دیگر روغن مایع استفاده می‌کنند. علاوه بر این، برخی از افراد حتی غذاهایشان را با روغن جامد که ضرر دارد، سرخ هم می‌کنند. خب مسلم است که این افراد بیشتر در معرض خطر بیماری‌های قلبی و عروقی قرار می‌گیرند تا افرادی که مثلاً از روغن مایع گیاهی در سالاد استفاده می‌کنند.

چه نوع از مواد غذایی باعث بروز یا تشدید بیماری‌های قلبی و عروقی می‌شود؟

مصرف برخی از مواد غذایی برای قلب بسیار مشکل‌ساز است. یکی از آن‌ها مصرف فراوان گوشت‌های قرمز است. گوشت‌های قرمز چون کلسترول و چربی اشباع بالایی دارند، باعث تخریب قلب و از بین رفتن رگ‌ها می‌شوند. علاوه بر این، چربی اشباع اعم از چربی دنبه و چربی کره که از نوع چربی‌های حیوانی هستند برای قلب ضرر دارند به دلیل آنکه با مصرف آن‌ها هم کلسترول وارد بدن می‌شود و هم اسیدهای چرب اشباع جامد آن‌ها به مرور زمان دور رگ‌ها رسوب کرده و رگ‌های قلب را تخریب می‌کنند. به همین دلیل است که همواره به مردم توصیه می‌کنیم تا حد امکان از روغن حیوانی استفاده نکنند.

علاوه بر این، باید از مصرف نمک خودداری شود چرا که نمک فشارخون را بالا برده و ورم در بدن ایجاد می‌کند و سبب می‌شود که فشار شدیدی به رگ‌ها و قلب وارد شود. بنابراین باید تا آنجا که ممکن است نمک از سفره ایرانی‌ها حذف شود و به غذاهایی هم که در حال پخت هستند مقدار کمی نمک اضافه شود و البته افرادی که بیماری قلبی دارند اصلاً نمک استفاده نکنند حتی نان آن‌ها باید بی‌نمک باشد. این افراد، تحت هیچ شرایطی نباید از پنیرهای موجود در بازار استفاده کنند و ضروری است که خودشان پنیر درست کنند. این افراد نباید از غذاهای کنسرو شده، کالباس و سوسیس استفاده کنند چون هم نمک بالایی دارند و هم در آن‌ها از مواد نگه‌دارنده استفاده شده است.

چه مواد غذایی را بهتر است مردم برای پیشگیری و یا بهبود بیماری‌های قلبی و عروقی استفاده کنند؟

مردم باید لبنیات کم‌چرب مصرف کنند. روغن‌های مایع گیاهی بخورند. دو تا سه بار در هفته ماهی و هفته‌ای دو بار گوشت مرغ استفاده کنند و به جای گوشت قرمز، حبوبات را در سبد غذایی خود جایگزین کنند. از سبزیجات با انواع رنگ‌ها مصرف کنند چرا که در سبزیجات رنگ‌های مختلف مواد آنتی‌اکسیدانی وجود دارد که باعث می‌شود رادیکال‌های آزاد در بدن از بین برود. گوجه فرنگی به دلیل آنکه پتاسیم دارد، برای قلب بسیار مفید است. سه تا چهار عدد میوه در روز و نه بیشتر مصرف شود. مصرف روزی سه پیش‌دستی از انواع سبزیجات با انواع رنگ‌ها برای قلب بسیار مفید خواهد بود. مصرف نان سبوس‌دار هم فراموش نشود.