نانوتکنولوژی یک پدیده علمی چندمنظوره،شامل ساخت واستفاده از مواد،ابزارها وسیستم ها درمقیاس نانومی باشد،درواقع به معنای علم دستیابی به زیرساخت های پدیده هاواستفاده ازسیستم هایی درسطح مولکولی باعملکرد جدیداست.امروزه نانوتکنولوژی درزمینه های بسیاری رسوخ کرده که شاید بتوان گفت مهمترین آن داروسازی می باشد که منجربه وجودآمدن دارورسانی نوین شده است.
دارورسانی دربهبودرونددرمان امیدهای بسیاری ایجاد کرده است که از جمله می توان به کاربردهای آن دربیماری های صعب العلاج اشاره نمود.
دارورسانی نوین موفقیت های چشمگیر خودرامدیون نانوذرات می باشدکه نانوذرات نیز به نوبه خودمدیون خصوصیاتی چون :
1. ظرفیت بالا برای حمل دارو
2. سطح فعال بسیاروسیع برای واکنش
3. کوچکی مناسب برای عبورازسطوح خونی
4. قابلیت تجمع دربافت هدف
5. سمیت پایین خود می باشند
صنعت داروسازی ازنقطه نظردارورسانی،تاکنون ازطریق فناوری نانو به دستاوردهای چشمگیری رسیده است.درسیستم دارویی قدیم به علت غیرواقعی بودن دوزدارویی،ازلحاظ مقدارنیاز برای درمان، بسیاری از آن دردستگاه گوارش،گردش خون وبافت های واسط به هدر می رفت تا مقدار مورد نظر به سلول های هدف برسد که می تواند این داروهای جذب شده درطول مسیر ایجاد عوارض جانبی کند که دربیماری های دیابتی وسرطان،باعث ریزش مو وعوارض بسیاری خواهد شدویاتزریق مکرر باعث دردناک شدن بافت ها می شود که برای بیمار،غیرقابل تحمل است؛امافناوری نانودردارورسانی،راه حل هایی اندیشیده است.
درواقع رساندن دارو دریک زمان معین بادوزکنترل شده به اهداف خاص که باعث کاهش عوارض جانبی ،درمان سریعتر واختصاصی برای هر یک از افراد می باشد.این شیوه دوزهای مصرفی را کاهش می دهدومی تواند باعث دل گرمی بیماران برای ادامه رژیم مصرف دارویی صحیح گردد.استفاده بهتر ازدارورسانی ، اجازه استفاده ازروش های درمانی جدید را می دهد. این فناوری جدید،امکان استفاده از داروهای بسیار سمی رانیز می دهد.سیستم های دارورسانی نوین برای اینکه قادر به رساندن دوز مورد نیاز دارو در زمان معین به سطح هدف باشند ازسیستم های طراحی شده نانومتری فعال یا غیر فعال استفاده می کنند ،پس باید این گونه گفت که گذرازگذرگاه نانوتکنولوژی برای رسیدن به اهداف نهایی دارورسانی الزامی است.
مهمترین نانوساختارها ونانوداروهایی که دردارورسانی نوین کاربرددارندعبارتنداز :
1. لیپوزومها برای نفوذ بهتر
2. کپسوئید وویروس ها برای انتقال دارو
3. نانوذرات مورد استفاده برای انتقال دارو
4. نانوکپسول ها
5. نانوسرنگ های سلولی
6. دارورسانی با نانوسوسپانسیون
7. استفاده از ماکرومولکول های خود تجمع دهنده برای حمل دارو پرواضح است که امروزه داروهای قدیمی وتاحدودی کنونی دیگر مورداستقبال وبه طبع شرکت های داروسازی واقع نمی شود.حال آنکه رسوخ نانوتکنولوژی درصنعت داروسازی منجربه دگرگونی های شگرفی شده است که از جمله آن ها دارورسانی نوین می باشد.شاید بتوان گفت دارورسانی نوین انقلاب علمی –تجاری داروسازی وپزشکی بوده است که نسیم نویدبخش بیشتروبهترزندگی کردن رابه ما می دهد.
دارورسانی با نانوسوسپانسیون ها
قسمت اعظم ترکیبات شیمیایی جدیدی که به منظور ساخت داروهای جدید منتشر می شوند،نامحلول ویا کم محلول درآب هستند وبنابراین جذب کمی نیزدارندواین مساله ،مانع بزرگی دربرابرساخت فرمولاسیون های کارآمدازاین ترکیبات به شمارمی رود.نانو سوسپانسیون ها نوعی توزیع کلوئیدی ذرات خالص داروها دراندازه های کوچکتر از میکرون می باشند که با استفاده از سورفاکتانت پایدارشده اند.ازنانو سوسپانسیون ها برای فرمولاسیون داروهایی که هم درآب وهم درروغن نامحلول هستند،نیز می توان استفاده کرد.استفاده از فناوری نانو درسوسپانسیون ها ،باعث فراهم آوردن امکان استفاده از این داروها بدون نیاز به استفاده ازحلال ها می گردد.به کمک این فناوری،دارو در حالت بلوری مدنظرنگهداری شده درحالی که اندازه ی نانوذرات آن کاهش یافته واین نکته باعث افزایش سرعت انحلال وافزایش جذب دارو می گردد.
ازنانوسوسپانسیون ها برای انتقال مقادیر زیادی از داروهای کم محلول در آب به مغز همراه با کاهش عوارض جانبی داروها نیز می توان استفاده کرد.نانو سوسپانسیون ها در انواع مختلف ، روشهای تجویز دارند از جمله : روشهای تزریقی ، خوراکی ، موضعی ، ریوی و انتقال هدفمند دارویی کاربرد دارند
ازنانوسوسپانسیون های خوراکی به طوراختصاصی برای افزایش سرعت وجذب داروها استفاده می شود.علاوه برافزایش سرعت اثرداروها،کاهش دفع داروها،افزایش دوزموثر دارووکاهش تحریک پذیری معده نیز گزارش شده است.برای دارورسانی به ریه ها،افشانه ها دارای ذرات ریزدارویی می باشند،اما ازمشکلات این سیستم های دارورسانی ،توزیع ناهمگون ذرات دارویی درقطرات حامل آن هاست.نانوسوسپانسیون ها این مشکل را باافزایش تعدادذرات درهرقطره،برطرف ساخته اندوبدین ترتیب،سرعت اثرداروها ومیزان جذب آن ها نیزافزایش یافته است.ازنانوسوسپانسیون ها برای انتقال مقادیر زیادی از داروهای کم محلول در آب به مغز همراه با کاهش عوارض جانبی داروها نیز می توان استفاده کرد.نانو سوسپانسیون ها در انواع مختلف ، روشهای تجویز دارند از جمله : روشهای تزریقی ، خوراکی ، موضعی ، ریوی و انتقال هدفمند دارویی کاربرد دارند. در مجموع نانو سوسپانسیون ها نه تنها مشکل حلالیت دارو را برطرف کرده اند ، بلکه با تغییر خواص دارویی دارو ، باعث بهبود کارایی و عوارض جانبی آنها نیز گردیده اند.
دارو رسانی هوشمند
بسیاری از داروها نه تنها خواص درمانی مناسبی ندارند ، بلکه عوارض جانبی زیادی نیز از خود نشان میدهند زیرا علاوه بر نقطه اثر ویژه ی خودشان ، در نواحی دیگر بدن نیز موثرند .
برای اینکه یک دارو از لحاظ درمانی موثر بماند ، لازم است تا رسیدن به محل اثر محافظت شود و ویژگیهای زیستی و شیمیایی آن حفظ گردد Paul ehrlich. در قرن 19 ، حاملین دارو را به عنوان جعبه های جادویی بیان کرد که می توانند دارو را دقیقا به همان سلول هدف منتقل کرده و به سلولهای مجاور ، آسیبی وارد ننمایند . فنّاوری نانو ، امکانات زیادی را برای توسعه و بهبود کیفیت انتقال دارو فراهم نموده است ، به طوری که سیستمهای حامل دارو ، حلالیت پایداری کنترل دوز و نیمه عمر حضور دارو را در گردش خون بهبود بخشیده اند.
حاملین دارو باید به راحتی در گردش خون جا به جا شوند ، از طرفی هم بایستی به اندازه ی کافی کوچک و انعطاف پذیر باشند تا اوّلا ، بتوانند به سادگی به سلول مورد نظر برسند و ثانیا ، توانایی آزاد سازی دارو در سلول و یا بافت هدف را داشته باشند . همچنین زمان آزاد سازی دارو نیزمهم است ، زیرا اگر دارو خیلی سریع آزاد شود ، امکان جذب کامل آن وجود ندارد و یا ممکن است با تحریک لوله گوارش ، عوارض جانبی داشته باشد . دارو رسانی هوشمند به این معناست که دارو بتواند به طرف سلولهای ویژه ای هدف گیری کند و از سدهای بیولوژیکی بگذرد و در پاسخ به علائم خارجی و فیزیولوژیک ، مقدار آزاد سازی آن کنترل شود.
