یکی از جنبه های تکنولوژی کشاورزی مدرن که عمده توجه متخصصان محیط زیست و سایر کارشناسان را به خود جلب نموده است آفت کشها می باشد. پیش از این توجهات عمدتا بر مصرف هیدرو کربنهای کلر دار DDT و تاثیرات مرگبار آنها از طریق زنجیر غذایی بر موجودات زنده به ویژه پرندگان متمرکز بود. اگر چه پس از مشخص شدن اثر زیانبار این ترکیبات عده ای از ترکیبات خطرناک ممنوع شدند ، با این حال برخی از آنها تا همین اواخر به کار برده می شدند ، و بسیاری از آنهای که در کشورهای پیشرفته ممنوع شده بودند، اما در کشورهای در حال توسعه، همچنین به کاربرده می شدند.
گرچه مطالب بسیاری درباره معظلات ناشی از کاربرد آفت کش ها نوشته شده است، با این حال ذکر اجمالی برخی از مشکلات عمده ، ارزشمند خواهد بود:
** آفت کشها اغلب ترکیبات شیمیایی هستند که برای محیط طبیعی نامطلوب هستند.از این رو سبب از هم گسیختگی ساختار اکوسیستم در سطوح مختلف از خاک و موجودات میکروبی آن تا حیوانات عالیتر می گردند.از هم گسیختگی اکوسیستم ،ممکن است مستقیما ناشی از سمیت این ترکیبات باشد;اما این قبیل اثرات معمولا خیلی خطرناکتر می باشند و می توانند باعث از همگسیختگی زنجیره های غذایی ،تضعیف سیستمهای ایمنی یا اغتشاش در پیامهای شیمیایی که اکثر میکرو ارگانیسم با یکدیگر مبادله میکنند ، شود. ایجاد تغییرات در نحوه عملی و رغتار موجودات ، می تواند در حد اثرات سمی ، حائز اهمیت باشند.به عنوان مثال ، علف کشهایی که حاوی جز فعال فسفونیل سارکوسین هستند ، سبب اغتشاش در رفتار کک آبی(water flea) می شوند. کک آبی برای پیدا کردن غذای خود متکی به ترکیب شیمیایی سارکوسین است که در جریان تجزیه مواد آلی تولید می شود، فسفونیل سارکوسین که یک ماده شیمیایی مشابه است ، باعث سردرگمی کک آبی می شود و منجر به عدم واکنش آن به سارکوسین می گردد. از این رو مانع از آن می شود که این موجود بتواند منابع غذایی بالقوه را تشخیص دهد. این مسئله نهایتا به از هم گسیختگی زنجیره غذایی می انجامد.
** یکی از علل روند رو به تزاید انواع حساسیتها و سایر بیماریها ، تجمع بقایای آفت کشها در مواد غذایی مورد استفاده انسان می باشد. در حال حاضر ، این گونه معظلات بسیار مورد توجه می باشند.
** برخی از آفت کشها منجر به بروز سرطانهایی نظیر سرطان خون در کودکان و ناهنجاریهای مادر زادی می شوند ،و تنها تولید و کاربرد معدودی از این آفت کشها ، ممنوع شده است.کاربرد برخی از آفت کش ها نظیر T-2,4,5 در تعدادی از کشورهای اروپایی ، ممنوع اعلام شده است.
** بسیاری از آفت کشها برای انسان مستقیما سمی می باشند ، و ممکن است از طریق کار کردن با آنها و یا در نتیجه مصرف مواد غذایی آلوده ،سبب مسمومیت شوند. بر اساس برآورد کمیته اقتصادی –اجتماعی سازمان ملل در آسیا و اقیانوسیه در سال 1983 ، سالانه دو میلیون نفر در این دو قاره در نتیجه کاربرد آفت کشها مسموم می شوند، که از این میان 40000 نفر تلف می شوند.
** سنتز آفت کشها، باعث رها سازی آلاینده ها در محیط می شود: دولت ها از طریق وضع قوانین و استانداردهای محیطی دقیقتر ، در برخی موارد از طریق ممنوع کردن آفت کشهای موجود ، بویژه در کشورهای در حال توسعه تدریجا فعالیت در زمینه کاهش مشکلات و مسائل ناشی از آفت کشها را آغاز نموده اند.
به عنوان مثال ، دولت اندونزی اخیرا 57 آفت کش مختلف را پس از معرفی به بازار به دلیل امکان مشکل زایی بیشتر در مقایسه با تاثیر آنها در کنترل آفت زنجیره قهوه ای برنج (brown plant hopper) ممنوع نمود. مشخص شده است که عنکبوت گرگی و شکارچیان طبیعی دیگر ، در کنترل این آفت موثر تر می باشند اما آنها نیز در اثر آفت کشها از بین می روند. در حال حاضر، بر مدیریت تلفیقی آفات (کنترل آفات با استفتده از روشهای مختلف شیمیایی ، بیلوژیکی، زراعی، فیزیکی، و غیره به طور توام) ،بیشتر تاکید می شود.
کمسیون اروپا ، دولت انگلستان را موظف به تعیین حداکثر سطح مجاز بقایای آفت کشها ( البته تنها در برخی مواد غذایی) و ممنوع کردن آفت کشهایی نظیر آلدرین (Aldrin) و دیلدرین(Dieldrin) که سالها پیش از این بایستی ممنوع می شدند، کرده است. این گونه محدودیتها ، مشکلات عدیده ای را در راه تولید سموم و ترکیبات شیمیایی جدید برای تولید کنندگان این ترکیبات بوجود آورده است.
آفت کشها و ظهور مشکلات جدید برای زارعین
یک جنبه مهم از مسائل ناشی از کاربرد آفت کشها ، از بین رفتن شکارچیان طبیعی می باشد که حقیقتا مشکلات مضاعفی را برای زارعین ، به دنبال دارند. در حال حاضر ، مساله افزایش مقاومت در برابر آفت کشها نیز به خوبی درک شده است . به منظور کنترل لکه قهوه ای و پوسیدگی فوزاریومی طوقه در غلات ، در ابتدا تبلیغات گسترده ای بر روی قارچ کشهای MBC که به همین منظور به کار می روند ، صورت گرفت، اما در حال حاضر ، واقعا این سموم بی تاثیر می باشند. چنین به نظر می رسد که این مساله در نتیجه مقاوم شدن نژاد های این قارچ ها در اثر انتخاب طبیعی باشد.
البته ، آفت کشها به طرق نامشهود متعدد ، مشکلاتی را برای زارعین به وجود می آورند:
** در نتیجه کاربرد علف کشها ، گیاهانی که میزبان شکارچیان می باشند ، حذف می گردند.
** برخی آفت کشها با از بین بردن میکرو ارگانیسمهایی که کنترل آفات خاکزی و عوامل بیماری زا را به عهده دارند ، سبب از هم گسیختگی اکوسیستم خاک می شوند.
** برخی علف کشها مستقیما با افزایش معضل آفات در ارتباطند، به عنوان مثال ماده مؤثره علف کش دیالات (Diallate) سبب افزایش شیوع نماتد در چغندر قند می شود.
** برخی قارچ کشها از طریق افزایش فعالیت آنزیم آلفا آمیلاز دارای اثر نامطلو بی بر کیفیت نانوایی گندم می باشند.
** مه اشی آفت کش، می تواند تاثیر نامطلوبی بر محصولات مجاور داشته باشد.
