وبلاگ شیمی - زندگی - سلامت wellcome to my weblog

اگرچه در برخی بارداری‌ها که جنین و جفت رشد مناسبی ندارند و سطح هورمون‌های بارداری پایین است خانم‌ها دچار تهوع و استفراغ نمی‌شوند اما بسیاری از آن‌ها هم بدون ابتلا به تهوع و استفراغ، دوران بارداری را پشت سر می‌گذارند و صاحب فرزندی سالم می‌شوند. متخصصان می‌گویند هنوز درمانی قطعی برای بیماری صبحگاهی (تهوع و استفراغ 3 ماهه اول بارداری) کشف نشده و راه‌حل‌های موجود در برخی خانم‌ها موثر و در بعضی دیگر بی‌نتیجه‌اند اما به طور کلی این ناراحتی برای جنین خطری ندارد و خانم‌ها بعد از پایان 3 ماهه اول می‌توانند از تمام لحظه های خاطره‌انگیز بارداری لذت ببرند. گفت‌وگوی زیر با دکتر شیرین نیرومنش متخصص زنان و زایمان و استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران درباره روش‌های مقابله با این بیماری صبحگاهی است.

یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های خانم‌های باردار این است که تهوع و استفراغ مانع دریافت مواد غذایی به وسیله جنین شود. این نگرانی تا چه اندازه صحت دارد؟

این نگرانی بی مورد است. برخی خانم‌های باردار مدام خود را وزن می‌کنند و از اینکه باردارند اما افزایش وزن نداشته‌اند، نگران می‌شوند اما در 3 ماهه اول، جنین کوچک است و قرار نیست وزن خانم باردار بیشتر از 1 کیلوگرم زیاد شود اما اگر خانمی مشکل تهوع و استفراغ داشته باشد، باید مراقب وزنش باشد و اگر ناگهان چند کیلوگرم وزن کم کرد، حتماً به متخصص زنان مراجعه کند تا با تجویز مکمل و سرم آب و الکترولیت‌های از دست رفته بدنش جبران شود.

حالا اگر خانمی با بیشتر مواد غذایی مشکل داشته باشد چه کند؟

حتماً باید به متخصص زنان مراجعه کند تا مکمل‌های غذایی لازم برایش تجویز شود. غذاهای بی‌بو و بی‌مزه بخورد حتی می‌تواند هنگام غذا خوردن چشم‌هایش را ببندد.

به غیر از مهم‌ترین علت تهوع که همان هورمون‌های بارداری است چه عوامل دیگری می‌توانند این واکنش را تحریک کنند؟

گرما، خفقان‌آور بودن محیط، کوچکی یا به‌هم‌ریختگی اتاق، بوی تند و سنگین عطر، تکان‌های شدید در خودرو و نورهای زننده و چشمک‌زن می‌توانند باعث تحریک تهوع و استفراغ خانم باردار شوند.

تهوع در حالت خستگی، شدیدتر می‌شود بنابراین اگر خسته‌اید، استراحت کنید. می‌توانید یک فیلم خوشایند و انرژی دهنده تماشا کنید البته بهتر است فیلم در مورد غذا، رستوران یا چیزی که به آن حساسیت دارید، نباشد.

این روزها هوای تهران به شدت آلوده است. آیا این آلودگی می‌تواند باعث تشدید بیماری صبحگاهی خانم‌های باردار شود؟

تحقیق یا سندی علمی درباره تأثیر آلودگی هوا بر شدت بیماری صبحگاهی وجود ندارد اما مسلماً کاهش غلظت اکسیژن و میزان بالای آلاینده‌ها در هوای شهرهای صنعتی ایجاب می‌کند زنان باردار کمتر از منزل خارج شوند نه فقط برای کاهش تهوع بلکه این وضعیت هوا اصلاً برای سلامت زن باردار و جنینش مناسب نیست.

گاهی در فضای پر ازدحامی مثل مترو یا به طور کلی فضاهایی که غلظت اکسیژن آن پایین است، یک فرد عادی هم احساس ناخوشایندی پیدا می‌کند، آیا درست است که در این موارد خانم باردار برای پیشگیری از تهوع از اسپری‌های اکسیژن که در داروخانه‌ها عرضه می‌شود، استفاده کند؟

نه. هیچ نیازی به استفاده از این اسپری‌ها نیست. خانم باردار بهتر است در محل‌هایی که هوای مناسبی ندارد رفت و آمد نداشته باشد. اگر هم هوای محیط‌های پرازدحام مثل مترو، بانک یا... برای او سنگین است، سعی کند در ساعت‌های خلوت روز به آن مکان‌ها برود. این محیط‌ها می‌تواند باعث تشدید تهوع خانم باردار شود نه کمبود اکسیژن.

درمان طبی تهوع و استفراغ زنان باردار چیست؟

معمولاً ویتامین 6‌B باعث کاهش حالت تهوع می‌شود. البته این ویتامین و دیگر داروها نباید خودسرانه مصرف شوند زیرا مقادیر بیش از حد آن‌ها در دوران بارداری باعث کرختی و آسیب‌رسانی به بافت‌های عصبی بدن و جنین در حال رشد می‌شود.

درمان‌های گیاهی برای رفع تهوع و استفراغ بارداری وجود دارد؟

بله. مصرف زنجبیل در رفع حالت تهوع بسیار موثر است و می‌توان از انواع صنعتی، خشک یا تازه زنجبیل استفاده کرد. البته دمنوش زنجبیل تازه اثر بهتری دارد. این اثر زنجبیل در تمام منابع علمی درج شده اما در مورد تأثیر گیاهان دیگر چون اسطوخودوس، آویشن و رازیانه چیزی در منابع علمی ذکر نشده است.

حالا اگر خانمی با هیچ‌یک از این درمان‌ها بهبود نیافت چه کند؟

تهوع و استفراغ درصد کمی از خانم‌های باردار آنقدر شدید است که مهار آن با روش‌های موجود به راحتی مقدور نیست. در این موارد متخصص زنان برای سنجش سطح الکترولیت‌های بدن خانم باردار از او آزمایش می‌گیرد و ممکن است در بیمارستان بستری‌اش کند.

آیا نکته‌های تغذیه‌ای می‌تواند این مشکل را تسکین دهد؟

بله، مثلاً با مصرف وعده‌های غذایی سبک و متعدد در طول روز به طوری که معده اصلاً خالی نماند، مصرف کربوهیدرات یا مواد غذایی پروتئینی، داشتن بیسکویت ساده کنار تخت و خوردن تکه‌ای از آن هنگام تهوع شبانه یا به محض بیداری صبحگاه و قبل از بلند شدن، اجتناب از مصرف خوراکی‌های بودار و محرک حالت تهوع، پرهیز از خوردن غذاهای چرب زیرا هضم آن‌ها طول می‌کشد، مصرف کافی مایعات (روزی 5/1 لیتر مایعات) و در صورت شدید بودن استفراغ، مصرف نوشیدنی‌های حاوی الکترولیت (قند، نمک و پتاسیم) تا تعادل آب و الکترولیت‌های بدن برقرار شود اما خانم باردار نباید آنقدر آب بخورد که معده‌اش پر شود و حتی میل به غذا خوردن را هم از دست بدهد. مصرف مکمل‌ها همراه غذا نیز از تهوع پیشگیری می‌کند. مصرف مرکبات تازه با غذا و اجتناب از مصرف مکمل آهن در 3 ماهه اول نیز که باعث یبوست، تهوع و استفراغ می‌شود، تأثیر بسیاری دارد.

منبع: هفته نامه سلامت - مهتاب کرلو

روغن ماهی و بیماری افسردگی حاد

افسردگی حاد یک بیماری شناخته شده و وخیم روحی است که مربوط به تکرار دفعات بروز افسردگی، جنون( تغییرات سریع رفتاری، تحرک بیش از حد و شادمانی فوق العاده) یا هر دو می باشد. برای این بیماری معمولاً داروهایی استفاده می شود که متأسفانه چندان مؤثر نیستند و احتمال بروز مجدد بیماری بسیار زیاد است.

دانشمندان عموماً بر این باور هستند که این مشکل ناشی از فعالیت بیش از اندازه، در مسیر عبور سیگنال های ( پیام های) عصبی می باشد. اسیدهای چرب امگا-3 موجود در روغن ماهی قادرند از این فعالیت فوق العاده بکاهند و ثابت کنند که در درمان این اختلالات سودمند هستند.

مصرف ماهی و افسردگی

یکی از محققان در یکی از مقالات خود چنین اظهار می کند که به ارتباط متقاعدکننده ای میان مصرف ماهی و بروز افسردگی حاد دست یافته است. وی بر روی بروز سالیانه افسردگی حاد در بین 100 نفر در 9 کشور و ارتباط آن با مصرف ماهی مطالعه کرد و طبق تحقیقات خود متوجه شد ، بروز افسردگی در کشورهایی که میزان مصرف ماهی در آن ها کم است، بالا می باشد. در نیوزیلند با مصرف تنها 20 کیلوگرم ماهی در سال، میزان بروز افسردگی 8/5 درصد بود، در حالی که این میزان در کشور کره با مصرف سالانه بیش از 50 کیلوگرم ماهی تنها 3/2 درصد بود و در نهایت ژاپن با مصرف سالانه تقریباً 75 کیلوگرم ماهی دارای پایین ترین میزان( 12/0 درصد) بروز افسردگی می باشد.

این محقق خاطرنشان کرد که ممکن است عوامل متعدد اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و دیگر عوامل بر نتایج به دست آمده از تحقیقات او تأثیرگذار بوده باشد، اما به این مطلب نیز اشاره کرد که تراکم بالای اسید دکوزاهگزانوئیک ( یک اسید چرب مهم و اساسی موجود در ماهی) در پلاسمای خون، موجب افزایش سروتونین و در نهایت کاهش بروز افسردگی و خودکشی شده است.

روغن ماهی موجب تخفیف علایم بیماری شیزوفرنی می شود.

شیزوفرنی یک بیماری حاد روحی است که علائم آن شامل هذیان گویی، نابهنجاری های روانی و روگردانی ازاجتماع می باشد. شواهد بسیار زیادی نشان می دهند که غیرطبیعی بودن ترکیبات اسید چرب درغشای سلولی با بروز این بیماری درارتباط است.

پژوهشگران در یکی از مطالعات خود به ارزیابی تأثیر مصرف روغن ماهی بر شدت یا کاهش علایم بیماری شیزوفرنی در یک گروه 24 نفره از بیماران شیزوفرنیک پرداختند. آن ها در یک دوره 6 ماهه، روزانه 10 گرم کنسانتره روغن ماهی برای این بیماران تجویز کردند که به میزان زیادی از شدت علایم این بیماری در طول این دوره کاسته شد. نکته جالب توجه اینجاست که هیچ یک از این بیماران در زمان قبل از این دوره درمان، دچار نقص در جذب اسیدهای چرب نبودند.

محققان به این نتیجه رسیده اند که بیماری شیزوفرنی به طریقی با یک متابولیسم غیرطبیعی اسید چرب در ارتباط می باشد و همواره بر روی آزمایش های کلینیکی برای شناسایی فواید نهفته در تجویز اسید چرب امگا-3 به منظور درمان این ناهنجاری، تأکید فراوان دارند.

مغز انسان به اسید دکوزاهگزانوئیک (DHA) نیاز دارد.

DHA ( اسید دکوزاهگزانوئیک) یکی از ارکان اساسی بافت مغزی انسان را تشکیل می دهد و به ویژه در قشر خاکستری مغز و شبکیه چشم به میزان زیاد یافت می شود. اخیراً دانشمندان به ارتباط کمبود این اسید چرب مهم با افسردگی، از دست دادن حافظه، جنون و مشکلات بینایی پی برده اند. این اسید چرب برای جنین و نوزاد انسان، از درجه اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. محتوایDHA در مغز نوزاد انسان در طول سه ماهه اول زندگی سه برابر می شود. از این رو، دریافت آن به میزان کافی برای مادر در زمان بارداری وشیردهی الزامی است. متأسفانه، میانگین محتوایDHA در شیرمادران در کشور آمریکا دارای کمترین میزان در سراسر جهان می باشد. احتمالاً دلیل آن این است که آمریکایی ها، ماهی کم مصرف می کنند.

برخی از پزشکان معتقد هستند که بیماری هایی نظیر افسردگی پس از زایمان و ضریب هوشی پایین همه ناشی از جذب ناقص DHA است که به وفور در کشورهای آمریکایی دیده می شود. این پزشکان همچنین اظهار می کنند که مقادیر پایینDHA مربوط به میزان اندک سروتونین در مغز می باشد که باز هم موجب افزایش گرایش به افسردگی، خودکشی و ستیزه جویی می شود.DHA به میزان زیاد در فیتوپلانکتون ها و ماهی های آب های سرد یافت می شود. کارشناسان تغذیه توصیه می کنند که جهت تامینDHA کافی دو تا سه وعده در هفته ماهی مصرف شود و اگر هم امکان آن نباشد، حداقل روزانه 100 میلی گرمDHA مصرف کنند.

بسیار دیده شده است که برای پایین آوردن کلسترول ، کاهش وزن بدن و نیز جهت جلوگیری از انواع حاد سرطان ، رژیم هایی با محتوای چربی بسیار پایین تجویز می شود ، اما اگرچه کاهش کلسترول، احتمال خطر مرگ از بیماری قلبی را کم می کند ، در مقابل ، می تواند موجب افزایش احتمال بروز مرگ و میرهای غیر طبیعی ، خودکشی و افسردگی شود.

همچنین دارو های کنترل چربی و کاهنده ی کلسترول ممکن است منجر به کاهش تراکم اسیدهای چرب غیر اشباع در بافت عصبی شوند. رژیم های مهار چربی عموماً منجر به افزایش جذب اسیدهای چرب غیر اشباع امگا-6 و کاهش جذب اسیدهای چرب امگا-3 می شود. اسیدهای چرب امگا-3 موجود در روغن ماهی برای فعالیت درست سیستم عصبی، مهم و حیاتی هستند و در رژیم هایی که جهت کاهش کلسترول ، کاهش وزن و جلوگیری از سرطان تجویز می شوند، باید حتماً اهمیت جذب کافی اسیدهای چرب امگا-3 را در نظر باید گرفت.