کلیات گیاه شناسی

زعفران گیاهی است پایا با ارتفاع تقریبا 30 سانتیمتر که دارای برگهای دراز و سبز مانند تره است. ساقه زیر زمینی آن از دو پیاز تشکیل می‌شود. این پیازها سخت و مدور و گوشت‌دار و پوشیده از غشاهای نازک قهوه‌ای رنگ می‌باشد. گلهای زعفران ارغوانی ، منظم و شامل لوله‌ای دراز است که به سه گلبرگ و کاسبرگ منتهی می‌شود. زعفران خیلی مرغوب قسمت کلاله گل یعنی قسمت انتهایی خامه است و میله خامه ، زعفران درجه دو و نامرغوب را تشکیل می‌دهد.

برداشت زعفران بدین ترتیب است که قسمت کلاله هر گل را برمی‌دارند و بین کاغذ قرار می‌دهند تا خشک شود و سپس بسته بندی می‌کنند. استاندارد زعفران که در فرانسه صورت گرفته است اعلام می‌دارد که باید 50 عدد از الیاف زعفران بیشتر از 277 گرم وزن داشته باشد و درصد رطوبت آن 13 درصد باشد. همچنین هر میلیگرم آن باید بتواند 700 سانتیمتر مکعب آب را بطور محسوس رنگی کند.

ترکیبات شیمیایی

رنگ زعفران مربوط به ماده‌ای به نام کروسین است که در آن وجود دارد. پیاز زعفران سمی است و مصرف بیش از حد آن برای حیوانات کشنده است.

خواص داروئی

زعفران از نظر طب قدیم ایران گرم و خشک است. مهمترین خاصیت زعفران که از قدیم‌الایام از آن استفاده می‌شده است درمان افسردگی می‌باشد. این خاصیت مهم حتی در شعر شاعران نیز انعکاس یافته است. شاهد آن شعر خاقانی است که می‌گوید:

• خوردن چای زعفران باعث هضم غذا می‌شود.
• اثر مسکن درد دارد.
• قاعده‌آور است.
• باعث تحریک اعصاب می‌شود.
• زعفران خون ساز است و گردش خون را آسان می‌سازد.
• مصرف زعفران خونریزیهای بعد از زایمان را از بین می‌برد.
• قوای جنسی را تقویت می‌کند.
• کبد را تصفیه و قوی می‌سازد.

• سرفه را رفع و اثر مفید روی درمان برونشیت دارد.
• کلیه و مثانه را پاک می‌کند.
• آرام بخش و خواب‌آور است.
• زعفران ضد تشنج است.
• گاز معده را برطرف می‌کند.
• ادرار آور است.
• اگر می‌خواهید همیشه شاد و خندان باشید زعفران بخورید.

طرز استفاده

از زعفران می‌توان به شکلهای مختلف استفاده کرد.

• دم کرده زعفران یا چای زعفران: 2 گرم زعفران را در یک لیتر آب جوش ریخته و به مدت نیم ساعت روی آتش بسیار ملایم بگذارید تا دم بکشد.
  
  
• گرد زعفران: زعفران را در فر با حرارت 25 درجه سانتیگراد خشک کرده و سپس آسیاب کنید و از الک خیلی ریز رد کنید تا گرد نرمی بدست آید.

مضرات

چون زعفران بر روی سیستم تولید مثل اثر دارد بنابراین زنان حامله باید از خوردن آن احتراز کنند زیرا ممکن است باعث سقط جنین شود. خوردن زیاد زعفران برای کلیه‌ها مضر است. اشتها را کم می‌کند و ایجاد سردرد می‌کند و باعث اختلال حواس می‌شود. زعفران را باید در شیشه‌های دربسته و دور از نور نگهداری کرد زیرا عطر و رنگ خود را در اثر نور از دست می‌دهد.