وبلاگ شیمی - زندگی - سلامت wellcome to my weblog

این یادداشت، اشاره ‌ای دارد به برخی از مهم‌ ترین گیاهان دارویی با خواص کاهش‌ دهندگی قند خون که گزارش‌ های بالینی و آزمایشگاهی معتبر مبنی بر موثر بودن آن ها موجود است و همچنین نگاهی می ‌اندازد به گیاهان دارویی که در طب سنتی ایران در درمان بیماری دیابت تجویز می ‌شوند.

---

1- پیاز و سیر

سیر از سبزی‌ هایی است که تاریخی بسیار کهن دارد. این گیاه حداقل 3 هزار سال در طب چین کاربرد داشته است.

پیاز نیز یکی از قدیمی ‌ترین گیاهان زراعی است که از هزاران سال قبل به عنوان طعم ‌دهنده غذاها و همچنین دارو از آن استفاده می ‌شود. ‏ترکیبات فعال گوگردی مانند آلیل‌ پروپیل دی ‌سولفید موجود در پیاز و اکسیدآلیل دی‌ سولفید موجود در سیر نقش اصلی را در کاهش قندخون دارند.

پیاز و سیر باعث افزایش میزان انسولین در خون می ‌شوند. هر چقدر مصرف این مواد بیشتر باشد، قند خون بیشتر کاهش می ‌یابد. مصرف قرص ‌های سیر به میزان 2400 میلی‌ گرم در روز به مدت 3 ماه، قند خون را مختصرا کاهش می ‌دهد.

2- خیار تلخ

این میوه شبیه کدوی زگیل‌ دار است و در نواحی گرمسیر مانند آمازون، آفریقای‌ شرقی و آسیا رشد می‌ کند و در آمریکای‌ جنوبی به عنوان غذا و دارو کشت می ‌شود. میوه تازه آن به رنگ سبز است که با رسیدن به رنگ نارنجی- زرد تبدیل می ‌شود.

تمام قسمت ‌های این میوه بسیار تلخ است. میوه خیار تلخ حاوی ماده ‌ای شبیه انسولین است و مصرف روزانه حدود 60 گرم شیره این گیاه به کاهش مختصر قندخون منجر می ‌شود.

3- شنبلیله

این گیاه بومی ‌ایران است و در بیشتر نواحی ایران می‌ روید و به عنوان سبزی خوراکی کاشته ‌شده و مصرف می ‌شود.

تجویز 15 تا 50 گرم پودر دانه شنبلیله خیسانده در آب موجب کاهش قندخون ناشتا و بعد از غذا می‌ شود. پودر دانه شنبلیله علاوه بر کاهش مختصر قندخون باعث کاهش چربی ‌های خون نیز می ‌شود.

4- سیاه گیله

در ایران تنها یک گونه از قره ‌قات وجود دارد که آن هم در جنگل‌ های تالش و نواحی مرطوب رشد می‌ کند که در زبان محلی به آن سیاه گیله می ‌گویند. میوه آن را می ‌توان هم به صورت تازه و هم خشک شده مصرف کرد یا در تهیه انواع مرباها و دسرها به کار برد. برگ‌ های این گیاه در طب سنتی در درمان بیماری دیابت استفاده می‌ شود.

اثر ضددیابت یک بار مصرف عصاره این گیاه که اثری مشابه انسولین دارد، تا چند هفته در بدن باقی می ‌ماند. به علاوه این گیاه دارویی در پیشگیری از عوارض بلندمدت دیابت مانند عوارض قلبی- عروقی، عصبی، کلیوی و چشمی‌ تا حدی موثر است. عصاره آن به مقدار80 تا 160 میلی ‌گرم 3 بار در روز برای بیماران مبتلا به دیابت توصیه می ‌شود.

5- خار مریم

خار مریم اصالتا بومی ‌منطقه مدیترانه است. این گیاه امروزه در سراسر نقاط دنیا از اروپا تا آسیا و از آفریقا تا آمریکای شمالی گسترده شده است. این گیاه دارویی موجب افزایش حساسیت سلول‌ ها به انسولین و کاهش قندخون می ‌شود. ماده موثر آن سیلی مارین نام دارد که تجویز آن به مقدار 200 میلی ‌گرم 3 بار در روز موجب کاهش مختصر قندخون ناشتا و هموگلوبین HbA1C و چربی ‌های خون می‌ شود.

6- هندوانه ابوجهل

هندوانه ابوجهل یا خربزه روباه یکی از گیاهان دارویی متعلق به خانواده خیارها و کدوها است. این گیاه بومی ‌ایران بوده و در نواحی جنوبی کشور و مناطقی مانند جنوب استان خراسان یافت می ‌شود. میوه این گیاه دارای گلوکوزید قابل ‌تبلوری با طعم بسیارتلخ به نام کولوسنتین است. این گلوکوزید که به حالت متبلور و خالص به رنگ زرد است، در آب به نسبت 20 درصد حل می ‌شود و اگر هیدرولیز شود، گلوکز و ماده‌ ای به نام کولوسنتتین می ‌دهد.

در طب سنتی بسیاری از کشورها از جمله ایران تجویز میوه این گیاه جهت کاهش قند خون متداول است. میوه این گیاه بسیار سمی ‌است و مصرف مقدار زیاد آن باعث اسهال ‌خونی و درنهایت مرگ می‌ شود.

تجویز مقدار 100 میلی ‌گرم 3 بار در روز ماده موثر هندوانه ابوجهل به مدت 2 ماه در بیماران دیابتی نوع دوم، موجب کاهش مختصر میزان هموگلوبین  HbA1C و قندخون ناشتا می ‌شود. تجویز این مقدار به مدت 2 ماه در این بیماران بدون هیچ ‌گونه عوارض جانبی گوارشی، کبدی و کلیوی است.

7- پسیلیوم

پسیلیوم یا اسفرزه، گیاهی از خانواده پلانتاجیناسه‌ آ و یک داروی ملین گیاهی است که از طریق جذب آب باعث حجیم‌ شدن محتویات روده شده و با افزایش حرکات دودی شکل باعث تخلیه مدفوع می‌ شود. مصرف پودر پسیلیوم به مقدار 10 گرم در روز و به مدت 8 هفته هموگلوبین HbA1C را مختصرا کاهش می‌ دهد.

8- عدس ‌الملک

این گیاه بومی ‌ایران است و در طب سنتی جهت کاهش قندخون بیماران دیابتی تجویز می‌ شود. با این حال مصرف روزانه پودر بذر گیاه به مقدار 1500 میلی‌ گرم در روز به مدت 2 ماه اثر مفیدی بر قندخون نشان نداده است و فعلا اطلاعات علمی کافی در مورد اثرات این گیاه در دسترس نیست.

9- چای سبز

بسیاری از خواص چای سبز مربوط به ماده ‌ای به نام کاتچین است که فعالیت آنتی ‌اکسیدانی آن بسیار بالا است. مصرف روزانه 5/1 گرم پودر چای سبز خشک موجب کاهش مختصر قندخون در بیماران دیابتی می‌ شود. مقدار توصیه ‌شده برای بیماران دیابتی مصرف 2 فنجان چای دم ‌کرده در روز است.

10- دم‌ کرده گزنه

ساقه این گیاه را پرزها و تارهای مخروطی ‌شکل پوشانده است که در صورت لمس کردن ساقه به دست می ‌چسبد و پوست را می ‌گزد و تولید خارش و سوزش می‌ کند و شاید به همین دلیل آن را گزنه نامیده ‌اند. تخم آن نرم، ریز و تیره رنگ و مانند تخم‌ کتان است. قسمت مورد استفاده این گیاه برگ‌ های تازه، ریشه، شیره و دانه آن است.

گزنه در طب سنتی ایران به عنوان یک داروی کاهنده گلوکز خون معرفی شده است. عصاره برگ گزنه می ‌تواند یک نقش حفاظتی در برابر افزایش میزان قندخون و تخریب سلول ‌های پانکراس داشته باشد.

11 - کلپوره همدانی، مریم نخودی همدانی

استفاده از این گیاه به ‌طوری که در کتب دارویی قدیمی ‌آمده است به زمان‌ های دور نسبت داده می‌ شود. بقراط، دیوسکورید، پلین و جالینوس از این گیاه در آثار خود نام برده ‌اند. عصاره این گیاه محتوی مواد موثره زیره است. مصرف عصاره این گیاه به مقدار 125 میلی ‌گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن به مدت 6 هفته قندخون را مختصرا کاهش می‌ دهد.

حرف آخر

در مجموع، مصرف گیاهان دارویی توسط بیماران دیابتی تحت هیچ شرایطی نباید بدون نظر تیم پزشکی انجام شود. این گیاهان دارویی نباید جایگزین داروهای ضددیابت یا انسولین در بیماران دیابتی شود چرا که اولا اثر این گیاهان بر کاهش قندخون خفیف است و ثانیا از فردی به فرد دیگر متفاوت بوده و ثالثا ممکن است با دیگر داروهای مورد استفاده بیماران تداخل داشته باشند. همچنین عوارض و اثرات مصرف طولانی مدت این گیاهان ناشناخته است. در حال حاضرهیچ‌ گونه توصیه ‌ای علمی ‌در ارتباط با مصرف آن ها وجود ندارد.

منبع:

دکتر سیدمحسن خوش‌ نیت متخصص غدد و متابولیسم

ژاله شادمان- هفته نامه سلامت

سندرم پیش از قاعدگی(PMS) که معمولا 7 تا 10 روز پیش از قاعدگی را در بر می گیرد ترکیبی از تغییرات آزار دهنده ی جسمی، روانی و رفتاری است و شدت آن معمولا به حدی است که با فعالیت های معمول یا ارتباطات اجتماعی فرد را مختل  می کند.

---

70 تا 90 درصد زنان در سنین بارداری، 25 تا 45 سالگی، این سندرم را تجربه می کنند.

علائم آن به سه دسته ی جسمی، روانی و رفتاری تقسیم می شود:

* علائم رفتاری شامل خستگی، گیجی، بی خوابی، تغییر در تمایلات جنسی و تغییر در اشتها است.

* علائم روانی شامل تحریک پذیری، گریه کردن، عصبانیت، اضطراب، کاهش تمرکز، آشفتگی، احساس فراموشی، تنهایی و کاهش اعتماد به نفس می باشد.

* علائم جسمی شامل سردرد، تورم و درد سینه ها، کمر درد، شکم درد، نفخ، افزایش وزن، ادم اندام ها، احتباس آب، تهوع، درد عضلات و مفاصل می باشد.

علل مختلفی برای بروز این علائم مطرح می شود:

* کمبود های تغذیه ای مانند پیریدوکسین(ویتامین ب 6)

* کمبود پرو‍‍ژسترون

* عدم توازن هورمونی مانند اافزایش آلدسترون که موجب افزایش آب و سدیم در بدن می شود و یا افزایش بیش از حد پرولاکتین.

درمان گیاهی:

علاوه بر توصیه های تغذیه ای که پیش از این در سایت مطالعه کرده اید، توصیه های خوراکی جدیدی از جمله مصرف گیاهان دارویی پیشنهاد می شود. یکی از این گیاهان، گیاهی به نام " پنج انگشت " با اسم علمی " ویتکس آگنوس کاستوس" است که به طور خلاصه به آن " ویتکس " می گویند. این گیاه که درخت عفیف و فلفل صومعه نیز نامیده می شود، گیاه بومی مدیترانه نزدیک اروپا و آسیای مرکزی است. به طور سنتی و علمی تاثیر موثر عصاره ی گیاه پنج انگشت در سندرم پیش از قاعدگی بررسی شده است و مصرف آن در نیمه ی دوم دوره ی چرخه ی ماهانه هر روز صبح به میزان 10 قطره در آب پیشنهاد می شود.

فراموش نکنید که مصرف منابع طبیعی ویتامین های گروه ب و یا مکمل آن ها همچنان با مصرف این گیاه پا برجاست!

از دیگر گیاهان موثر در این بیماری می توان موارد زیر را نام برد:

* پای شیر(Alchemilla Vulgaris)

* گل مغربی(Oenothera biennis): بر اساس مطالعات انجام شده با مصرف روغن گیاه گل مغربی، مشکلات قبل از قاعدگی کاهش می یابد. اگر چه بعضی آزمایش ها نشان می دهند مصرف در بعضی افراد بی اثر بوده است، ولی مجموع تحقیقات تأثیر این ماده را تأیید می کنند.

* گل صدتومانی

از آثار گیاهان فوق می توان به موارد زیر اشاره کرد:

* منظم کننده ی قاعدگی

* کاهش التهاب و حساسیت سینه ها

* متعادل کننده ی کار کبد

* متعادل کردن کارکرد هورمونی

والک کوهی نوعی سبزی وحشی و خودرو است که در رشته کوه البرز و فقط در فصل بهار می ‌روید. سرشار از کلسیم و انواع ویتامین های نافع بدن است.

---

والک یکی از گونه‌ های سیر و به اصطلاح نوعی سیرکوهی است. نام علمی آن Allium ursinum L و نام انگلیسی آن Board-leaved Garlic، wild Garlic و از خانواده Liliaceae می باشد.

با نام‌ های پیاز خرسی، سیر جنگلی، سیر خرس نیز از آن یاد می ‌شود. والک بسیار ملایم ‌تر و شیرین ‌تر از سیر معمولی است و بیشتر مصرف دارویی دارد. بوی آن شبیه پیاز است.

قسمت مورد استفاده ی والک، گیاه جوان و به ندرت از گیاه خشک شده یا عصاره آن است.

ترکیبات شیمیایی 

والک حاوی ترکیباتی مانند اسانس فرار که حاوی ترکیبات گوگردی است، می باشد. والک را در فصل بهار می‌ چینند و برای فصول دیگر به دو روش فریز کردن و یا خشک کردن نگهداری می‌ کنند. در صورتی که بخواهید سبزی والک را خشک کنید، حتماً باید به روش خشک کردن در سایه عمل کنید.

خواص و اثرات دارویی

* والک در موارد تصلب شرایین، اسهال، اتساع روده ای، آنفلوانزا، برونشیت، بیماری اسهال خونی از نوع آمیبی و سیاه سرفه به کار می رود.

* خوردن آن تنفس را آسان و تنگی نفس را درمان مى کند.

* والک با انبساط ملایم عروق خونی سبب کاهش فشار خون می شود.

* سرشار از ویتامین C بوده و داراى لعاب و صمغ زیاد مى باشد.

* والک برای تصفیه خون بسیار مفید است و در ناراحتی‌ های هاضمه کمک می ‌کند و خواص پیاز آن تا حدود زیادی شبیه سیر است.

* مصرف گیاه والک باعث کاهش قند و پیشگیری از افزایش فشار خون در مبتلایان به دیابت می ‌شود.

* سیر کوهی برای کسانی که تنگی عروق دارند و همچنین برای سرگیجه بسیار مفید است.

* این گیاه ضد عفونى کننده ی قوى است؛ به هضم غذا کمک مى کند و ضد کرم معده و کرم کدو است.

* اثر خوبى بر روى اعصاب دارد و از آن براى درمان نسیان، تقویت اعصاب و اشخاص ‍فلج استفاده می کنند.

* تسکین دهنده ی درد روماتیسم ، سیاتیک و نقرس مى باشد.

* ادرار را باز مى کند و رنگ چهره را نیکو مى سازد.

*  پادزهر سموم حیوانى و غذایى هست.

* مداومت در خوردن والک سبب ریزش موى سفید و در آمدن موى سیاه به جاى آن می شود. این خاصیت به علت داشتن فلز منگنز است که در آن زیاد بوده و عامل سیاهى موى بدن انسان مى باشد. از این نظر شباهت زیادى به سیر دارد.

* به علت داشتن املاح زیاد، خون را قلیایى کرده و اسیدی بودن آن را از بین مى برد.

* میوه ی والک بسیار خنک و ضد رطوبت بدن است و راه ورود میکروب ها را به عروق مى بندد و از خونریزى و فساد خون جلوگیرى کرده و رقت خون را درمان مى کند.

* ملین و اشتهاآور بوده و ادرار را زیاد مى کند.

* مسکن صفرا و پاک کننده صفرا از امعاء است.

* بهترین درمان روماتیسم و تصلب شرائین است، براى کسانى که از درد معده رنج مى برند، میوه ى خوبى است و از تحریکات جلدى جلوگیرى مى نماید.

* شربت والک براى مبتلایان به تب و آبله مرغان و سرخک بسیار مفید است. غرغره ی جوشانده ی آن براى درمان دردگلو و آنژین سود فراوان دارد.

* سکنجبین میوه آن خنک کننده بوده و براى رفع یرقان و التهاب صفرا و کبد سودبخش است.

* اگر بر روی پوست مالیده شود باعث قرمزی پوست می شود.

* به صورت موضعی برگ های له شده ی آن را می توان برای از بین بردن آبسه و کورک به کار برد.

* مالیدن عصاره میوه ى والک جهت زخم هاى آبدار و چرکى نافع بوده، آن ها را خشک مى کند و گل آن نیز همین خاصیت را دارد.

* ضماد برگ والک جهت زخم هاى سرد و برآمدگى چشم از حدقه مفید است. عصاره ی برگ و ساقه ی آن که تازه چیده و کوبیده شده را با کمى صمغ مخلوط نمایید، جهت امراض ‍چشم مخصوصا جوش پلک و ریزش اشک، ناخنه و ورم پلک چشم مفید مى باشد.

* جویدن برگ والک جهت ورم لثه و رفع بى حسى آن مفید مى باشد. جوش هاى دهان را از بین مى برد و بوى بد دهان را برطرف مى نماید.

* نوشیدن آب برگ و ساقه ی آن که تازه باشد با کمى صمغ عربى جهت تقویت معده و خونریزى معده و بند آمدن اسهال و معالجه بواسیر نافع است.

* گل والک نیز اسهال را بند مى آورد و ضماد برگ آن بر روى دکمه بواسیر خونى نافع است.

* نوشیدن جوشانده ى ریشه ی والک علاوه بر بند آمدن اسهال، سنگ کلیه و مثانه را خرد مى کند.

از برگ این گیاه تا می توانید استفاده کنید و چنان چه در اختیار ندارید از سیر معمولی چه از برگ و چه از پیاز آن میل نمایید. اثر گیاه تازه بهتر از پخته ی آن است. برگ آن را همراه با جعفری و پیازچه به صورت سبزی خوردن یا سالاد، سوپ، آش کوکوی بدون تخم مرغ می توانید تناول نمایید.

توجه: لازم به یادآوری است این گونه گیاهان وحشی را بدون شناسایی کامل نباید مصرف کرد.