وبلاگ شیمی - زندگی - سلامت wellcome to my weblog

در این مطلب قصد داریم گروهی از داروهای گیاهی صنعتی را به همراه توضیح کوتاهی از خواص شان برای شما ذکر نماییم.

به خاطر داشته باشید با این که این داروها گیاهی هستند، باید آنها را نیز تحت نظر پزشک مصرف کنید و از مصرف خودسرانه آنها بپرهیزید.

شربت گیاهی لیکوریس (Liqurice  syrup) :

ریشه گیاه شیرین بیان به طور عام لیکوریس نامیده می شود. شربت گیاهی لیکوریس از بهترین عصاره ها و عرقیات گیاهی تهیه گردیده است که برای مشکلات و رفع انواع سوء هاضمه ها بسیار مناسب است. این شربت برای ناراحتی های زیر نیز مفید و موثر است.

رفع نفخ معده، رفع ترشی معده (آنتی اسید)، ورم معده، درد معده، نفخ روده ها، تنبلی روده ها و رفع کم کاری آن، رفع زخم معده و زخم اثنی عشر.

طریقه مصرف: 3 بار در روز هر بار 2 قاشق غذاخوری از شربت را داخل یک لیوان آب ولرم ریخته نیم ساعت بعد از هر غذا استفاده شود.

شربت گیاهی سینکس (Sinex) :

شربت گیاهی سینکس برای دفع سنگ کلیه توسط یک پژوهشگر جهاد دانشگاهی آذربایجان شرقی تولید شده است. این شربت بدون هیچ گونه ماده شیمیایی صد درصد گیاهی بوده و از عصاره 7 گیاه ساخته شده که دارای خاصیت ساناتیناکسانول می باشد. کاهش درد سنگ کلیه و دفع سنگ های ریز مجاری ادراری و مثانه از ویژگی های دیگر این دارو می باشد.

شربت برونکوتیدی (Broncho T.D):

حاوی عصاره هیدروالکلی آویشن شیرازی با خاصیت ضد سرفه و خلط آور است. مقدار مصرف آن در بزرگسالان یک قاشق غذاخوری 3 تا 4 بار در روز و در کودکان یک قاشق مرباخوری 3 تا 4 بار در روز می ‏باشد.

به دلیل وجود ساکاروز نباید در افراد دیابتیک مصرف شود.

شربت تیمکس (Thymex):

این شربت حاوی عصاره ی الکلی برگ‏ ها و سرشاخه ‏های گل دار آویشن می‏ باشد که در درمان سرفه، رفع التهاب مخاط تنفسی و به عنوان خلط اور کاربرد دارد.

نحوه مصرف در کودکان زیر 12 سال، نصف تا یک قاشق مرباخوری سه بار در روز و در بزرگسالان، یک قاشق مرباخوری 5 تا 6 بار در روز می باشد.

لوسیون موضعی رزماری (Rosemary Lotion):

این قطره ی 30 میلی لیتری برای جلوگیری از ریزش موی سر و تقویت آن، جلوگیری از ریزش ابرو و تقویت آن و درمان شوره ی سر (Anti-dandruff) به کار می رود.

دستور مصرف: * برای تقویت مو ی سر و جلوگیری از ریزش آن: صبح و شب هر بار به مدت حداقل 2 دقیقه؛ آقایان 10 تا 15 قطره و خانم ها 15 تا 20 قطره از لوسیون رزماری را با نوک انگشتان روی ناحیه مورد نظر ماساژ دهند.

* برای تقویت ابرو و جلوگیری از ریزش آن: صبح و شب هر بار به مدت حداقل 2 دقیقه؛ 1 تا 2 قطره از لوسیون رزماری را با نوک انگشتان روی ابروها ماساژ دهید.

موارد منع مصرف: اسانس رزماری را نباید در دوران بارداری، مبتلایان به فشار خون بالا و سردردهای میگرنی به کار برد.

عوارض جانبی: حساسیت پوست در مصرف بیش از مقادیر توصیه شده.

قطره میرتکس (Myrtex):

قطره ی میرتکس جهت درمان آفت های مینور به کار می رود.

این قطره حاوی اسانس گیاه مورد (Myrtus communis) می باشد.

مقدار مصرف: روزی 5 تا 6 بار هر بار 10 قطره از محلول را روی تنظیف ریخته به مدت 30 ثانیه روی ضایعات قرار دهید.

موارد احتیاط: با مصرف این فرآورده احتمال بروز واکنش های آلرژیک وجود دارد. از آن جایی که اسانس مورد بر روی صورت کودکان موجب اسپاسم حنجره و برونش، حملات شبیه آسم و حتی نارسایی تنفسی می گردد هنگام مصرف این فرآورده در افراد فوق می باید احتیاط لازم صورت گیرد.

موارد منع مصرف: در صورت وجود التهاب مجاری گوارشی یا صفرایی و بیماری های کبدی مصرف داخلی این فرآورده ممنوع است.

قطره خوراکی اورتیدین (Urtidin Oral Drop):

اورتیدین برای بر طرف نمودن مشکلات ادرار کردن (مانند تکرر ادرار، قطره قطره آمدن ادرار، معطل شدن هنگام ادرار کردن) در مرحله ی 1 و 2 آدنوم خوش خیم پروستات و مثانه ی تحریک پذیر کاربرد دارد.

این فرآورده حاوی عصاره ی ریشه ی گزنه (Urtica dioica) است.

دستور مصرف:  40 قطره 3 بار در روز همراه با مقداری مایعات

موارد منع مصرف: باید از مصرف فرآورده های تهیه شده از گزنه در دوران بارداری اجتناب نمود. همچنین بهتر است از مصرف بیش از حد این فرآورده ها در دوران شیردهی نیز اجتناب گردد.

عوارض جانبی: با مصرف مناسب مقادیر توصیه شده ی درمانی هیچ گونه خطری مشاهده نشده است. ممکن است به صورت اتفاقی شکایات خفیف گوارشی رخ دهد. گه گاه کاهش تشکیل ادرار و ندرتا اِدم گزارش شده است.

تداخلات دارویی: * مصرف بیش از حد اورتیدین همزمان با داروهای ضددیابت و داروهای مؤثر بر فشار خون می‌ تواند ایجاد تداخل نماید.

* اورتیدین، اثر داروهای مضعف سیستم عصبی مرکزی را تشدید می ‌کند.

* مصرف مکمل های آهن باید 1 تا 2 ساعت از زمان مصرف اورتیدین فاصله داشته باشد.

قطره خوراکی لومکس(Lomex Oral Drop):

این قطره برای اسهال غیر عفونی (کاهش دل پیچه، تعداد دفعات دفع و مدت اسهال) کاربرد دارد.

این قطره حاوی اسانس مرزه (Satureja hortensis) است.

دستور مصرف: 20 قطره با یک استکان آب 3 تا 4 بار در روز به مدت 3 روز.

نکات قابل توصیه:

* در طول مدت درمان؛ مصرف فراوان مایعات از جمله ORS ضروری است.

* در صورت تداوم اسهال بعد از 3 روز درمان، وجود تب یا مشاهده ی خون در اسهال؛ با پزشک مشورت شود.

* دارو دور از دسترس اطفال، در ظرف دربسته، دور از نور و در دمای 15 تا 30 درجه ی سانتی گراد نگهداری شود.

قرص سیر:

از قرن ها پیش سیر به عنوان داروی گیاهی در درمان سرفه، مسمومیت، بیماری های انگلی، مشکلات گوارشی، درمان مار گزیدگی، دردهای شکمی، از دست دادن اشتها و عفونت ریه به کار رفته است. علاوه بر این مصرف سیر بدن را در برابر مواد سرطان زا محافظت می کند.

سیر به سلامت قلب و تنظیم میزان کلسترول کمک کرده، از تراکم و انباشته شدن کلسترول بد در بدن جلوگیری می کند. بنابراین مانع از اثرات مُضر کلسترول بد می شود.

از دیگر اثرات سودمند سیر، خاصیت ضد انعقادی آن بوده و جلوی تجمع پلاکت را گرفته و خطر تشکیل لخته را کاهش می دهد.

هر قرص سیر حاوی 500 میلی گرم سیر فشرده(آلیسین) می باشد که برابر با 1250 میلی گرم حبه سیر است. آلیسین شاخص قدرت و کارایی قرص سیر می باشد.

دستور مصرف: روزانه دو بار، هر بار یک عدد قرص همراه با غذا مصرف شود.

احتیاط: در دوران بارداری یا شیردهی و قبل از اعمال جراحی، حتما با پزشک خود مشورت کنید.

جایگزینی مصولات طبیعی و ارگانیک به جای فرآورده های شیمیایی

یافته‌ های جدید دانشمندان در واقع تأییدی بر این باور قدیمی است که هر چیزی طبیعی‌ اش بهتر است. به طور کلی، محصولات ارگانیک یا طبیعی، به موادی گفته می‌ شود که بدون دخالت یا بدون مصرف آفت‌ کش‌ها، کودهای شیمیایی و ترکیبات اصلاح شده ژنتیکی تولید شده باشد. در واقع کشاورزی ارگانیک، شیوه ‌ای از کشاورزی است که در تمامی مراحل کاشت تا برداشت، جمع آوری و بسته ‌بندی محصولات کشاورزی از کود شیمیایی استفاده نمی ‌کند.

در این جا سوالی مطرح می ‌گردد که آیا داروهای گیاهی بهترند یا داروهای شیمیایی؟

تردید در مورد اثربخشی گیاهان دارویی از آن جا ناشی می‌ گردد که نحوه ی آماده‌ سازی داروهای گیاهی و تحویل آن ها به مردم به نحو صحیح انجام نمی ‌گیرد؛ در نتیجه خواص درمانی گیاه از بین رفته یا تقلیل می ‌یابد که این امر موجب عدم تأثیر گیاه در درمان بیماری می ‌گردد.

داروهای شیمیایی از برخی جهات نسبت به داروهای گیاهی برتری دارند؛ ولی مصرف طولانی مدت یا در برخی موارد مصرف مقطعی این داروها ممکن است عوارض جانبی برجای گذارد و حتی ممکن است از خود بیماری نیز خطرناک ‌تر باشد. همچنین استفاده مداوم، بی رویه و نادرست داروهای شیمیایی ممکن است باعث مقاوم شدن عامل بیماری‌ ها در مقابل این نوع داروها شود؛ در نتیجه بیماران باید به سوی آنتی بیوتیک‌ ها و داروهای قوی ‌تری که هر روز با نام های جدید ارائه می ‌گردند، روی آورند.

طب سنتی در عصر تجدد

شاید برای بسیاری از مردم قابل تصور نباشد که وجود انواع داروهای شیمیایی در بسته بندی های رنگارنگ حاصل تحقیق بر روی اجزای موثر گیاهان دارویی است. بد نیست بدانید حدود 25 درصد از داروهای تجویز شده از سوی پزشکان در ایالات متحده حداقل شامل یک جزو مشتق از گیاهان هستند. بعضی از این داروها از عصاره گیاهان تهیه شده و گروهی دیگر از ترکیبات شیمیایی با منشا گیاهی ساخته می شوند. آمار استفاده از داروهای گیاهی در سال های اخیر قابل توجه است. سازمان بهداشت جهانی تخمین می زند که در حال حاضر 80 درصد جمعیت جهان یعنی حدود 4 میلیارد نفر از طب گیاهی در درمان بیماری ها استفاده می کنند.

WHO خاطرنشان می سازد که از حدود 119 داروی گیاهی حدود 74 مورد آن دقیقا همانند کاربرد آن ها در طب سنتی مورد استفاده پزشکان قرار می گیرد. همین موضوع موجب شده است که هم اکنون تحقیقات گسترده ای از سوی شرکت های داروسازی روی خواص درمانی گیاهان مناطق مختلف جهان انجام گیرد. هم اکنون مواد مشتق از گیاهان نقش عمده ای در صنعت داروسازی دارند. چنین داروهایی برای درمان بیماری قلبی، فشار خون بالا، انواع دردهای مزمن، آسم و دیگر بیماری ها به کار می رود.

به عنوان مثال افدرا گیاهی است که در طب سنتی چینی بیش از 2 هزار سال برای درمان بیماری های تنفسی مورد استفاده بوده است وافدرئین که جزو فعال این داروی گیاهی است، سابقا در تهیه داروهایی برای تسکین آسم به کار می رفت. مثال دیگر گیاه (Foxglove گل انگشتانه) است. خواص درمانی آن از سال 1775 شناخته شده و در طب گیاهی استفاده فراوانی دارد. در طب رایج پودر برگ این گیاه به عنوان داروی قلبی برای میلیون ها بیمار تجویز می شود.

باز هم تاکید می کنیم که طبیعی بودن به معنای بی ضرر بودن نیست و مقدار داروهای گیاهی یا جوشانده ها و ترکیباتی که از گیاهان دارویی تهیه می شود، حتما باید به طور دقیق و تحت نظر پزشک تعیین و مصرف شود.

داروهای گیاهی باید به صورت علمی و تخصصی تجویز شوند

داروهای گیاهی با وجود این که عوارض کمتری نسبت به داروهای شیمیایی دارند اما با تجویز غیر علمی می توانند منجر به عوارض جبران ناپذیری شوند .

دکتر رامین میری استاد دانشگاه علوم پزشکی شیراز و رئیس مرکز تحقیقات شیمی و گیاهی شیراز در گزارش خبری گفت: از دهه 80 میلادی توجه مردم به مصرف منابع گیاهی و طبیعی افزایش یافته است چرا که گیاهان دارویی نه تنها عوارض جانبی کمتری نسبت به داروهای شیمیایی داشته بلکه قیمت ارزان تری نسبت به آن ها دارند .

دکتر میری با اشاره به این که تجویز غیر علمی گیاهان دارویی می تواند منجر به عوارض زیادی (عوارض کوتاه مدت یا جبران ناپذیر و یا دراز مدت) شود؛ افزود: مصرف این نوع داروها باید با تجویز متخصصان داروساز و نیز توجه پزشک به نکاتی همچون: محل رشد گیاه، نوع آبیاری آن، نوع خشک کردن و همچنین تجویز میزان و نوع مصرف آن به بیمار باشد ضمن آن که باید این مسئله نیز در نظر گرفته شود که از کدام اندام گیاه دارو تهیه شده است.

وی خاطر نشان کرد: بیش از 10 نوع تقلبی گل گاوزبان و سنبلتیو در عطاری ها یافت شده است که با این وجود می توانیم متوجه شویم که مداخله در تجویز داروهای گیاهی بیرون از کادر پزشکی و تخصصی مربوطه، خطرات زیادی برای فرد به وجود می آورد.

تنوع گیاهان دارویی

تنوع گیاهان دارویی در طبیعت به حدی است که دسته بندی علمی آن ها را به کاری مهم و در عین حال دشوار بدل می کند. یکی از روش های طبقه بندی گیاهان دارویی براساس خواص آن ها است که به طور اختصار به آن اشاره می کنیم.

1- گیاهان مقوی:

این گیاهان در شرایط خاصی برای تقویت بیمار تجویز می شود که عمدتا می توان به دوران نقاهت پس از بیماری حاد اشاره کرد.

برخی از این گیاهان حاوی انواع ویتامین ها، مواد معدنی و ترکیبات قندی هستند که در تامین انرژی مورد نیاز بدن متعاقب بیماری و برقراری تعادل در عملکرد اندام ها نقش عمده ای دارند.

2- گیاهان مدر:

مقدار آب موجود در بافت ها تحت تاثیر عوامل گوناگون دچار تغییر می شود. مثال واضح در این زمینه اختلال عملکرد قلب، ریه و کلیه ها است. علاوه بر این مواردی مثل عادت ماهیانه در خانم ها، تجمع مایعات و ادم را به همراه دارد.

یکی از موثرترین راه های تعدیل آب موجود در فضای بین سلولی و بافت های مختلف بدن استفاده از گیاهان مدر است که موجب تسکین عوارض ناشی از این بیماری ها می شود.

3- گیاهان مسهل و ملین:

این گروه از گیاهان برای رفع یبوست و تسهیل دفع سموم به کار گرفته می شوند. گیاهان مسهل از طریق مختلف موجب برطرف شدن یبوست می شوند.

برخی از این گیاهان نظیر ریشه ریوند از طرق افزایش ترشح صفرا و تحریک حرکات دودی روده این کار را انجام می دهند و بعضی دیگر مثل ریشه شیرین بیان و روغن زیتون با تحریک جدار روده موجب برطرف شدن یبوست می شوند.

درباره سایر گروه های گیاهان دارویی باید به آرام بخش ها، گیاهان عرق آور جهت سرماخوردگی و تب ها و گیاهان مهوع و قی آور برای تخلیه سریع محتویات معده اشاره کرد که همگی با مشورت و تحت نظر پزشک تجویز و استفاده می شوند.

تاریخچه پزشکی و درمان در ایران به دوران آریایی، در حدود 7000 سال قبل از میلاد مسیح بر می گردد و نیز نخستین نوشته ها و نسخه های به دست آمده از گیاهان دارویی در تمدن های مهم دنیا نظیر ایران باستان، مصر، خاورمیانه، یونان باستان، هند و چین به 3000 سال قبل از میلاد بر می گردد.

دوران ما قبل اسلام

نخستین پزشک آریایی به نام تریتا یا آترت نام داشت که از دیدگاه زرتشت و اهورا مزدا شخصی بود پرهیزکار، دانا، کام کار، توانا که برای نخستین بار، ناخوشی، تب و زخم نیزه را بازداشت. نام تریتا نه تنها در فرهنگ ایرانی بلکه در هندوستان نیز به عنوان اولین پزشک آریایی معرفی شده است. تریتا به عنوان نخستین پزشک و جراح آریایی با گیاهان و خواص آن ها آشنایی فراوان داشت. او برای درمان بیماری ها از عصاره های گیاهانی که خود استخراج می کرد، استفاده می نمود.

از سایر نام داران آریایی در این عرصه می توان جمشید یا یما، فریدون یا تئا و غیره را نام برد. یما و تراتااونا از نخستین کسانی بودند که در ایران باستان توانستند بیماران دچار مشکلات پوستی، استخوانی و دندانی را از افراد سالم تشخیص دهند.

پیامبر تمدن آریایی تاکید زیادی بر حفظ و بقای گیاهان کرده است. در این تمدن قدیمی ایرانی دو گیاه "مورد و انار" مقدس بودند و همواره در بین مردم از ارزش والایی به دلیل سلامت انسان و محیط زیست برخوردار بوده اند.

در تمدن ایران باستان در کتیبه های مربوط به زمان هخامنشیان، از زعفران به عنوان گیاه دارویی با خواص و کاربرد بسیار فراوان یاد شده است.

نخستین نوشته ها و نسخه های به دست آمده از گیاهان دارویی در تمدن های مهم دنیا نظیر ایران باستان، مصر، خاورمیانه، یونان باستان، هند و چین به 3000 سال قبل از میلاد بر می گردد. در این آثار نام گیاهان دارویی مانند درخت میر، کرچک و سیر به وفور به چشم می خورد، هم چنین سایر تمدن ها مانند بابلیان، مادها، آشوریان و طب اسلامی مهد آغاز شروع پیشرفت ها در زمینه علم داروسازی گیاهی است.

دو کشور پهناور چین و هند هم چون ایران از پیشگامان طب سنتی و داروسازی گیاهی بوده اند. اولین آثار کشف شده از چین در زمینه گیاهان دارویی، نوشته ای است به نام شینون مربوط به حدود 2800 سال قبل از میلاد مسیح که در آن حدودا 1000 گونه ی دارویی شرح داده شده است. یکی دیگر از نقش های گیاهان دارویی و نیروهای ماوراء طبیعت در شفاء و افزایش طول عمر انسان مربوط به 2000 ( سال) قبل از میلاد مسیح در کشور هند می باشد.

وسعت و تنوع آب و هوایی در کشورهای ایران، چین و هند منجر شده است تا این مناطق از لحاظ تعداد و تنوع گونه های ارزشمند دارویی در دنیا از جایگاه خاصی بر خوردار باشند به گونه ای که تا کنون صدها گونه گیاه دارویی با خواص بسیار موثر نظیر گیاهان دارویی و گیاهان ادویه ای مانند فلفل سیاه، شاه دانه، زعفران، زیره، شیرین بیان، خشخاش، جوز هندی، کرچک، کنجد، الئوورا یا صبر زرد، جین سینگ چینی، چای چینی و.....را به دنیای امروز معرفی کرده اند.

دوران اسلامی

پس از تحول عظیمی که با آثار توسط بقراط پدر علم طب و شاگردش جالینوس طی سا ل های چهارصد و شصت تا دویست قبل از میلاد مسیح رخ داد، روش های درمانی بر اساس طب مزاجی جایگزین سحر و جادو و خرافات شد. برخی از دانشمندان و نویسندگان معتقدند که این تحول بزرگ در یونان باستان الهام گرفته از طب ایران باستان بوده است و مکتب طبی زرتشت خیلی زودتر از طب یونانی به وجود آمده بود. آن گونه که جنگ های میان ایرانیان و یونانیان منجر شد تا آثار طبی بقراط و سایر دانشمندان به دست ایرانیان بیفتد و اولین مدرسه به نام جندی شاپور تاسیس شود. پس از ورود سپاه اسلام به ایران، این مدرسه به عنوان بزرگ ترین مرکز تعلیم پزشکی در سر تاسر ممالک اسلامی درآمد.

در این زمان که یکی از طلائی ترین ادوار علم پزشکی در ایران است. دانشمندان بزرگی چون "ابوریحان بیرونی، زکریای رازی و ابوعلی سینا" پا به عرصه گذاشتند. آن ها توانستند در مدت کوتاهی، پیشرفت های چشم گیری، در جهان طب به وجود آورند.

کتاب قانون یکی از معروف ترین آثار پزشکی دنیا، از ارزشمندترین منابع قدیمی طب سنتی است که ابوعلی سینا پزشک و فیلسوف ایرانی آن را به رشته تحریر در آورد. او در این اثر گران بها 811 داروی گیاهی و خواص مهم درمانی آن ها را معرفی کرده است. با کمال افتخار در حال حاضر اثر این دانشمند بزرگ ایران زمین به عنوان یکی از منابع مهم در دانشگاه های پزشکی سراسر دنیا، مورد تدریس و مطالعه قرار می گیرد.

گرایش عمومی به استفاده از داروهای گیاهی و به طور کلی فرآورده های طبیعی در جهان به ویژه در سال های اخیررو به افزایش بوده است .مهمترین علل این گرایش را می توان اثرات داروهای شیمیایی از یک طرف و ایجاد آلودگی های زیست محیطی از سوی دیگر دانست.  

گیاهان دارویی در ایران

در ایران که یکی از هفت کشور آسیایی است که بیشترین گیاهان دارویی را دارد این گرایش وجود داشته است و در سه دهه گذشته شاهد روند رو به رشد مردم در زمینه استفاده از این داروهای گیاهی و احیای طب سنتی هستیم.

براساس آمار موجود در کشورمان نیز بیش از 130 نوع داروی گیاهی وجود دارد و منشا اصلی آن ها گیاهان هستند.

جایگاه داروهای گیاهی از یک سال پیش در کشور با تحولات علمی- تخصصی نظام مندتر شده است. تشکیل ستاد گیاهان دارویی و طب ایرانی، تاسیس دانشکده طب سنتی، ایجاد درمانگاه ها و مراکز تحقیقاتی و آموزش تخصصی گروهی از پزشکان و داروسازان نمادی از تحول و نظام مندی نسبت به جایگاه طب سنتی ایران و درمان دارو گیاهی است.

امروزه تخمین زده می شود که 75 هزار گیاه دارویی در سراسر جهان وجود داشته باشد و تاکنون 5000 داروی گیاهی توسط صنایع دارویی جهان ساخته و به بازار عرضه می شود .

این بخش از منابع طبیعی قدمتی همپای بشر دارند و یکی از مهمترین منابع تامین غذایی و دارویی بشر درطول نسل ها بوده اند.

طبق برآوردها در حال حاضر 750 هزار گیاه گل دار یا دانه دار در زمین یافت می شود و تاکنون 300 هزار گیاه در جهان شناسایی شده اند .

قاره آمریکا با دارا بودن 138 هزار گونه گیاهی از جمله منابع غنی گیاهان در جهان است و این در حالی است که قاره آسیا دارای 123 هزار گونه گیاهی است. در بین کشورهای آسیایی بیشترین تعداد و تنوع گونه ها متعلق به کشور های چین، اندونزی، هند، برمه ، تایلند، مالزی و ایران است .

در حال حاضر استفاده از گیاهان دارویی در موارد مختلف همچون طب کنونی، طب سنتی یا بهتر بگوییم طب مزاجی یا طب اخلاطی کاربرد دارند.

در ایران نیز گیاهان دارویی متنوعی وجود دارد که به اعتقاد بسیاری از پزشکان و کارشناسان علوم گیاهی می توان از آن ها در چرخه درمان استفاده کرد و بر ای مثال گران ترین گیاه جهان یعنی زعفران در ایران می روید.